Uzm. Psk. Gülgün Zeytinoğlu
Terör ailemizi ve yakın çevremizi direkt olarak etkilemeyebilir ama huzur düzeyimizi etkilediği kesindir. Bu durumda endişelerimizle nasıl baş edeceğiz? Çocuklarımıza nasıl yaklaşacağız? Onlara terörü nasıl anlatacağız?
Araştırmalar, mutluluğu artıran en önemli şeylerin başında “iyi sosyal ilişkiler” olduğunu vurgulamakta. O halde bu süreçte aile ilişkilerinin ve sosyal ilişkilerinin güçlendirilmesi daha da önem kazanmaktadır.
Birlikte verimli zaman geçirmek, birbirimize takdir ve memnuniyetlerimizi daha çok ifade etmek ve sağlıklı iletişim kurmak ilişkilerimizi güçlendirir. Ebeveynlerin bu süreçte sevgi dolu ve destekleyici olmaları, çocuklarını oldukları gibi kabul edici olmaları, paylaşımlarını artırmaları ve duyguların rahatça ifade edildiği bir aile ortamı sağlamaları tüm aile bireyleri için duygusal vitamin görevi görür.
Okul öncesi dönem çocukları işbirliği yapmaya, paylaşmaya, yardımlaşmaya yatkın özellikler sergilerler. Bu özelliklerinden yola çıkarak ev yaşamınızı tüm alanların bir fonksiyonu olacak şekilde çocuklarınızla birlikte tekrar düzenleyip eğlenceli aktiviteler yaratabilirsiniz. Çocuklar ev işleri yapmaya bayılır; hayatı deneyimlemeyi, hareket ve sosyal becerilerini geliştirmeyi, meraklarını gidermeyi bu sayede öğrenirler. Evinizi misafirlerinize, akrabalarınıza, komşularınıza, çocuklarınızın arkadaşlarına daha çok açabilir, birlikte seçilmiş bir filmi izleme, grup oyunları oynama gibi aktiviteler düzenleyebilirsiniz. Gezmeyi planladığınız yerlerin, çocuklarınızın merak ettiği şeylerin filmlerini bulup hep birlikte izleyebilirsiniz.
Sağlıklı iletişim kurmak; karşılıklı düşünce, duygu, fikir ve istekleri paylaşmak yine bu süreçte daha da önem kazanmaktadır. Aile içindeki iletişimin güçlenmesi, aile üyelerinin birbirine verdiği değer ve gösterdiği özen ve barışçı bir dil şiddetin olumsuz etkilerine karşı çocukların ve anne-babanın ruh sağlığını koruyucu bir etki yapar. Çocuklar, isteklerinin, duygu, düşüncelerinin her zaman dinlendiğini ve önemsendiğini yaşamalıdır. Çocukların soru sorma, yorum yapma özgürlüğü olmalıdır.
Bazen de engel olamadığımız şekilde çocuğumuz terörle ilgili haberlerden kaynaklı korkular yaşayıp kendini kontrol edemez hale gelebilir. Bu durumda ise ona nerede duracağını net uyarılarla göstermek gerekir. Bunu öğretmek için, çocuklarınızla heykel oyunu gibi, kendisini tutmayı, durabilmeyi, beklemeyi öğreten oyunlar oynayabilirsiniz. Televizyon izlemek yerine, sohbet etmeyi, kitap okumayı, resim yapmayı, oyun oynamayı, müzik dinlemeyi, ve dans etmeyi tercih edebilirsiniz.
Bu dönem zamanla toplumu daha tutumlu olmaya özen göstermeye yönlendirebilir. Çocuklara ihtiyacı kadar oyuncak, kırtasiye malzemesi veya giysi alınmalı, sahip oldukları oyuncaklarını farklı şekillerde nasıl oynayabilecekleri hususunda yönlendirmeler yapılmalıdır. Para biriktirmeye, kumbara kullanmaya, isteklerini elde etmek için beklemeye ve sabretmeye yönlendirilmelidirler. Ödül olarak satın almayı planladığınız oyuncak yerine beraber bir oyun oynayabilir ya da artık malzemelerden oyuncak yaratabilirsiniz.
Çocuklarınızla birlikte yardım kuruluşlarında görev almak, ihtiyacı olanlara yardım etmek, onların vicdan ve empati duygularını, çevrelerine karşı saygı ve duyarlılıklarını artıracaktır. Çocuklarınızla birlikte seçeceğiniz kullanılmayan eşyaları, terörden doğrudan ya da dolaylı etkilenmiş kişilere hazırlayıp verebilirsiniz. Yetkililere onun ağzından düşüncelerini yansıtan mektuplar yazabilirsiniz.
Çocuğumuzun yaşanan terör olaylarını anlamasını bekleyemeyiz. Bu konudaki konuşmaları ve haberleri dinlerse sadece ürker ve kaygılanır. Ancak çevrede olumsuz bir duruma şahit olduysa, bazı kişilerin iyi ve doğru davranışları öğrenmemiş olduklarından söz edebilirsiniz. Bu kişilerden, durumlardan uzak durması gerektiğini söyleyebilirsiniz. Seçtiğiniz hikayeler, filmler de bu özellikleri göz önünde bulundurarak onları ürkütmeyecek olanlardan seçilmelidir. Çocuğa, iyiliğin ve bilginin asıl güç olduğu ifade edilip yaşatılmalıdır.
Çocuğunuzun oyunlarına katılın, zira çocuk günlük yaşamını, hayallerini, gereksinimlerini bilgilerini oyunlarına aktarır. Eğer oyunlarında, saldırma, yakalanma, bombalama, öldürülme, binaların çökmesi, evlerin yanması gibi terimleri kullanıyorsa, ona, “Evet, ev yanmış. Sence yanmaması için ne yapmalıydık?” şeklinde bir yorum yapabilirsiniz. İnsanın güçlü olduğu, her zaman, her durumda yapılabilecek şeyler olduğu, yaratıcı fikirler üretip çözümler bulabileceği mesajını vermek uygun olabilir.
Evde, okulda, trafikte, yolda ise kendi güvenlikleri ile ilgili bilinçlendirilmeli ve bunları uygulamaları sağlanmalıdır. Emniyet kemeri takmaları, evde kapıyı kendilerinin açmamaları, bisiklet veya scooter’a binerken kask takmaları, sokakta annelerinin elini bırakmamaları, tanımadıkları kişi ile sizin yönlendirmeniz olmadan konuşmamaları, onlardan herhangi bir hediye kabul etmemeleri, yürürken önlerine bakmaları, sahipsiz ortalıkta gördükleri çanta, paket gibi eşyaları ellememeleri söylenmelidir.
Anne babalar çocukları ile birlikte bir “gezi çantası” hazırlamalı ve bu çantayı hep yanlarında bulundurmaya yönlendirmelidir. Çantanın içinde yedek eşyalarının, oyuncak ve kitabının yanı sıra kendilerinin ve yakınlarının iletişim bilgileri, pili takılmış el feneri ve su bulunmalıdır. Çocuğa yaşadığı çevre, mahalle ve güvendiğiniz kişiler iyice tanıtılmalıdır. Çocuğunuza eğer kaybolursa en yakın dükkana girip sizi telefonla aramasını söylenebilir.
Çocuğa her insanın farklı düşünceleri olabileceği, farklı şeyleri sevebileceği anlatılmalıdır. Nasıl kendilerinin sevdiği aktivitelerin arkadaşlarınkinden farklı olabileceği gibi fikirler de farklı olabilir mesajı verilmelidir. Dünyada diğer insanlara, canlılara farklılıklarla da saygı göstermek gerektiği mesajı verilmelidir. Sorunları kavga etmeden uzlaşma yaparak çözmenin doğru olduğu, ama bazı kişilerin bunu nasıl yapacaklarını öğrenmedikleri söylenmelidir. Bu şekilde yanlış davranan kötü insanlar kadar dünyada iyi insanların da olduğu vurgulanmalıdır. Emniyet güçlerinin, askerin, polisin ise güvenliğimizi sağlamak üzere çalıştıkları zamanla sorunların çözüleceği kavgaların azalacağı söylenebilir.
Çocuklara okuduğunuz bir masalın ardından söyle bir açıklama yapabilirsiniz. “Her hikayede masalda kötü ve iyi insanlar var, yaratıklar var, bazen kötüler canavar adı altında, iyiler kahraman adı altında anlatılıyor. Gerçek dünyada bunlar belki yok ama iyi ve kötü davranışları öğrenememiş, kimsesiz veya yanlış bilgilerle donatılmış, eğitimsiz, mutsuz insanlar var. Ve onlar nasıl anlaşacaklarını bilmiyor, kavga ediyorlar. Onlardan uzak duralım, biz iyi arkadaşlarımızı, ailemizi, büyüklerimizi sevelim. Sevgi dolu bir insan kötülük yapmaz.”